แต่คนมีสติยังไม่หลุดพ้นจากเวร ฯ

พระพุทธเจ้าตรัสว่า ถ้าภิกษุ ไม่ขยันฝึกภาวนา ต่อให้ตั้งความหวังว่า “ขอให้จิตหลุดพ้นจากกิเลสโดยไม่ยึดถือ” จิตก็ ไม่หลุดพ้นจริง เหตุผลไม่ใช่เพราะหวังไม่พอ แต่เพราะ ไม่ได้ลงมือฝึกสิ่งที่ต้องฝ

สมาธิภาวนา หรือการเจริญสมาธิ เป็นหัวใจสำคัญในการปฏิบัติธรรมในพระพุทธศาสนา โดยพระผู้มีพระภาคเจ้าได้ทรงแสดงแนวทางการพัฒนาสมาธิไว้หลายนัย ซึ่งในสังคีติสูตร (ทีฆนิกาย ปาฏิกวรรค) และสมาธิสูตร (อังคุตตรนิกา

มรรค4 ผล4 อริยะบุคคล4คู่ มีความเป็นอยู่ต่างกันในแต่ละภพภูมิ ความต่างกันนี้รู้ได้ด้วย มโนวิญญาน จิตใจ ความรู้สึก ขีวิตตินทรีย์เป็นการบอกถึงความเป็นอยู่ในภพภูมินั้นๆ เมื่อชีวิตตินทรีย์เก่าดับ ชีวิติน